Nieuwe geschillenregeling: one stop shop voor aandeelhoudersgeschillen bij de Ondernemingskamer

Geschillenregeling

Aandeelhouders moeten soms afscheid van elkaar kunnen nemen; ten behoeve van de optimale lange termijn waardecreatie en/of ter oplossing van een duurzame ontwrichting van de onderlinge verhoudingen.

De Nederlandse geschillenregeling biedt op papier de interessante mogelijkheid dat 1) één of meer aandeelhouders die (gezamenlijk) ten minste 1/3 van de aandelen houden, van een andere aandeelhouder vorderen dat hij zijn aandelen overdraagt (uitstotingvordering) en 2) een aandeelhouder van zijn medeaandeelhouders vordert dat deze zijn aandelen overnemen (uittredingsprocedure). Voor een uittredingsvordering is vereist dat de aandeelhouder door zijn gedragingen de belangen van de vennootschap zodanig schaadt of heeft geschaad, dat het voortduren van zijn aandeelhouderschap in redelijkheid niet meer kan worden geduld. Voor een uittredingsvordering is vereist dat de gedragingen van de medeaandeelhouders zodanig de betreffende aandeelhouder schaden, dat in redelijkheid niet langer van hem kan worden gevergd dat hij aandeelhouder blijft.

Echter, in de praktijk blijkt de geschillenregeling een zorgenkindje. De rechtbanken hebben het druk en de noodzakelijke expertise op dit gebied ontbreekt meer dan eens. Lees voor een uitvoerige analyse van de jurisprudentie en literatuur: de Kroniek Uitkoop en geschillenregeling in de Geschriften voor Corporate Litigation.

Er is al een jarenlange roep tot verbetering van de geschillenregeling. Dit jaar is er weer schot in de zaak gekomen met het wetsvoorstel ‘Wet aanpassing geschillenregeling en verduidelijking ontvankelijkheidseisen enquêteprocedure’ (Wagevoe).

Het Wetsvoorstel voor de nieuwe geschillenregeling: Wagevoe

In 2019 is reeds het voorontwerp ‘Wet aanpassing geschillenregeling en verduidelijking ontvankelijkheidseisen enquêteprocedure’ (Wagevoe) ter consultatie gepubliceerd. In het voorjaar van 2023 is het wetsvoorstel ingediend. Het wetsvoorstel beoogt te komen tot een meer geïntegreerde laagdrempelige, deskundige en gespecialiseerde afdoening van aandeelhoudersgeschillen.

De wijzigingen onder de Wagevoe op het gebied van de geschillenregeling omvatten o.a.:

1. Uitstotingsprocedure en uittredingsprocedure worden een verzoekschriftprocedure (in plaats van dagvaardingprocedure);
2. Geschillenregeling wordt geconcentreerd in één feitelijke instantie: de Ondernemingskamer (met de mogelijkheid tot cassatie bij de Hoge Raad);
3. Geschillenregeling wordt van toepassing op BV's en NV's, met uitzondering van beursvennootschappen;
4. Verruiming van het toepassingsbereik van de geschillenregeling tot certificaathouders;
5. Verruiming van de grond voor de uitstoting: de rechter kan in zijn belangenafweging ook het gedrag van een aandeelhouder buiten de context van de vennootschap meenemen.

In de zomer van 2023 heeft de Raad van State positief opbouwend advies gegeven. Het wetsvoorstel is op dit moment in behandeling bij de Tweede Kamer.

De one stop shop

Met name de Ondernemingskamer als enige feitelijke instantie voor de geschillenregeling is een positieve ontwikkeling in het kader van een efficiëntere one stop shop afhandeling van aandeelhoudersgeschillen. Het specialisme bij de Ondernemingskamer op dit gebied zal hopelijk leiden tot efficiëntere toepassing van de geschillenregeling waardoor aandeelhouders makkelijker en sneller uit elkaar kunnen.

Onder de huidige geschillenregeling is de Ondernemingskamer slechts bevoegd in hoger beroep. Deze exclusieve bevoegdheid geldt óók als daarnaast andere samenhangende vorderingen tussen de aandeelhouders over en weer zijn ingesteld. In recente jurisprudentie blijkt al dat de Ondernemingskamer, met de verruiming van de ‘samenhangende vordering’, meer procedures waar de geschillenregeling een rol speelt naar zich toetrekt.

Een vraag die logischerwijs bovenkomt naar aanleiding van het concentreren van de geschillenregeling bij de Ondernemingskamer, is of het argument van meer specialisme en snellere afhandeling bij de Ondernemingskamer niet in het gedrang komen als alle geschillenregeling vorderingen aan de Ondernemingskamer worden voorgelegd. De Ondernemingskamer ziet dit probleem nog niet. Op termijn zal dit wellicht tot een toename van het aantal zaken bij de Ondernemingskamer leiden, maar de Ondernemingskamer verwacht vooralsnog niet dat dit tot problemen zal leiden. Deze visie wordt gedeeld door experts uit de praktijk tijdens de vergadering van de Vereniging voor Corporate Litigation in november 2023.

Conclusie

Nederland kent verschillende mogelijkheden voor aandeelhouders om bij een bepaald conflict uit elkaar te gaan. Goed is om dit al vooraf te regelen in de onderlinge (aandeelhouders)documentatie. Zie hierover het artikel ‘Geschillen over het vertrek van een aandeelhouder: the good-, the bad-(leaver) & Haviltex’.

Los van de contractuele mogelijkheden zou ook een geforceerde scheiding via enquêteprocedure, een gedwongen uitkoop via de uitkoopprocedure (bij een aandelenbelang van meer dan 95%) en de geschillenregeling soelaas kunnen bieden. De geschillenregeling is soms de last resort, maar werkt op dit moment in de praktijk niet altijd goed.

Het Nederlandse bedrijfsleven is gebaat bij een snelle verbetering van de geschillenregeling, zeker in roerige tijden. De noodzaak tot een nieuwe regeling zal alleen maar prangender worden als de huidige onzekere tijden doorzetten en het spanningsveld tussen aandeelhouders omtrent kortetermijnwinst en duurzame lange termijn waardecreatie verder toeneemt.

Contact

Mochten er vragen en/of opmerkingen zijn over aandeelhoudersgeschillen en de mogelijkheden die u ter beschikking staan, schroom dan niet om contact met ons op te nemen.